Wat is Gender?

Als je de etymologie van het woord volgt tot aan zijn Latijnse wortels, betekent gender eenvoudigweg “soort” of “type”. De term gendre, afkomstig van het Normandische Frans, werd in de 12e eeuw gebruikt om “de hoedanigheid van mannelijk of vrouwelijk zijn” te beschrijven.

Veel mensen schrijven de term toe aan psycholoog John Money, die in 1955 voorstelde om “gender” te gebruiken om mentaal geslacht te onderscheiden van fysiek geslacht. Money was echter niet de eerste die dit deed. Cultureel antropoloog Margaret Mead gebruikte de term al in 1949 in haar boek Male and Female om onderscheid te maken tussen gendergerelateerd gedrag en rollen enerzijds en biologisch geslacht anderzijds. In het American Journal of Psychology (vol. 63, no. 2, 1950, pp. 312) werd het boek als volgt beschreven:

Een boek dat de lezer niet alleen informeert over ‘gender’ en ‘geslacht’, over de mannelijke en vrouwelijke rollen, maar ook man en vrouwen en hun voortplantingsfuncties.

Margaret Mead gaat van specifieke beschrijvingen naar algemene vergelijkingen van mannelijkheid en vrouwelijkheid in verschillende gemeenschappen, om uiteindelijk een analyse te maken van seksuele patronen in onze eigen samenleving, in onze eigen tijd.

Het Menselijk Geslacht kan worden onderverdeeld in drie categorieën:

• Genotype: Het genetisch bepaalde chromosomale type van een organisme (XX, XY, en alle varianten daarvan)
• Fenotype: De waarneembare primaire en secundaire geslachtskenmerken (geslachtsorganen, vet- en spierverdeling, botstructuur, enz.)
• Gender: De onwaarneembare geslachtskenmerken, het interne mentale model van iemands eigen geslacht en de manier waarop men dit uit.

Elk van deze drie aspecten kan een positie innemen op een spectrum. Je basisschool heeft je waarschijnlijk geleerd dat het genotype binair is, ofwel vrouwelijk (XX) of mannelijk (XY), terwijl de werkelijkheid is dat er nog een dozijn andere combinaties mogelijk zijn bij mensen.

Evenzo geloven veel mensen dat het fenotype ook binair is, maar de biologie heeft al honderden jaren erkend dat wanneer je alle geslachtskenmerken in een populatie in kaart brengt, je eigenlijk een bimodale verdeling krijgt waarbij de meerderheid van de bevolking valt binnen een bepaald percentiel van twee groepen. Dit betekent dat sommige mensen simpelweg, van nature, buiten de gebruikelijke twee categorieën vallen. Veel mensen bevinden zich in het midden, met kenmerken van beide geslachten.

Gender, daarentegen, is veel meer… esoterisch. Er zijn veel verschillende manieren waarop mensen hebben geprobeerd het genderspectrum te illustreren, maar geen enkele is er echt in geslaagd omdat het spectrum zelf een zeer abstract concept is.

In het kort: sommige mensen zijn heel mannelijk, sommige mensen zijn heel vrouwelijk. Sommige mensen voelen zich helemaal niet gebonden aan een gender, andere mensen voelen zich tot beide aangetrokken. Sommigen bevinden zich precies in het midden, anderen bevinden zich aan de uiteinden. Sommige mensen veranderen constant op onvoorspelbare wijze, als de wind. Alleen een individu kan zijn/haar eigen gender identificeren; niemand anders kan dit voor hen bepalen.

Gender is deels een sociale constructie, deels aangeleerde gedragingen en deels biologische processen die al heel vroeg in het leven van een persoon plaatsvinden.

Het huidige bewijs suggereert dat het gender van een persoon wordt vastgesteld tijdens de zwangerschap, terwijl de hersenschors van de hersenen zich vormt (hierover meer in het gedeelte over de oorzaken van genderdysforie). Dit mentale model bepaalt vervolgens, op een onderbewust niveau, naar welke aspecten van het genderspectrum een persoon neigt. Het beïnvloedt het gedrag, de perceptie van de wereld, de manier waarop we attractie ervaren (los van seksuele oriëntatie en hormonale invloeden) en hoe we verbinding maken met andere mensen.

Gender beïnvloedt ook de verwachtingen die de hersenen hebben ten aanzien van de omgeving waarin ze zich bevinden (het lichaam) en wanneer die omgeving niet voldoet aan die verwachtingen, stuurt de hersenen waarschuwingsignalen in de vorm van depressie, depersonalisatie, derealisatie en dissociatie. Dit zijn de onderbewuste manieren waarop onze hersenen ons laten weten dat er iets heel erg mis is.

Aan de sociale kant omvat gender ons habitus: onze presentatie, onze manieren en gedragingen, hoe we communiceren, hoe we reageren, wat onze verwachtingen zijn van het leven en de rollen die we vervullen tijdens ons leven. Auteur Susan Stryker beschreef habitus in haar boek Transgender History als volgt:

Veel van de habitus heeft te maken met het aanpassen van onze secundaire geslachtskenmerken om aan anderen ons eigen gevoel van wie we zijn te communiceren: of we wiegen met onze heupen, praten met onze handen, in de sportschool uitdijen, ons haar laten groeien, kleding dragen met een decolleté dat onze boezem benadrukt, onze oksels scheren, stoppels op ons gezicht laten zien of met een stijgende of dalende inflexie spreken aan het einde van zinnen. Vaak zijn deze manieren van bewegen en stylen zo geïnternaliseerd dat we denken dat ze natuurlijk zijn, terwijl we ons moeten realiseren dat ze cultureel aangeleerd zijn en als een soort “tweede natuur” kunnen worden beschouwd.

Dit zijn allemaal culturele factoren: zaken die zich in de loop van de tijd binnen een populatie hebben ontwikkeld. Ondanks dat ze in essentie “bedacht” zijn, zijn ze nog steeds sterk gendergebonden en een persoon heeft de neiging om zich te verbinden met de gendergebonden habitus van hun innerlijke zelf zonder zich ervan bewust te zijn. Wanneer ons de toegang tot die sociale aspecten ontzegd wordt, leidt dit tot ongemak met onze sociale positie in het leven.

De experimenten van John Money probeerden zijn overtuiging te bevestigen dat gender volledig een sociaal construct is en dat elk kind opgevoed kan worden om te geloven dat ze zijn wat ze geleerd is te zijn. Zijn experiment was een enorme mislukking (zie de sectie over Biochemische Dysforie). Gender verandert niet; elke persoon heeft op 40-jarige leeftijd hetzelfde gender als op 4-jarige leeftijd. Wat verandert is ons persoonlijke begrip van ons eigen gender naarmate we volwassen worden.

Deze negatieve symptomen (depressie, derealisatie, sociaal ongemak) zijn de symptomen van genderdysforie.

Wat Gender niet is, is seksuele oriëntatie. We beschrijven oriëntatie met termen die relatief zijn aan iemands gender (homoseksueel/heteroseksueel/biseksueel, enz.), maar gender zelf beïnvloedt de seksualiteit niet en seksualiteit heeft geen rol in gender.

Wat betekent het om non-binair te zijn?

Non-binair kan in feite worden vereenvoudigd als het ontbreken van exclusieve affiniteit met mannelijkheid of vrouwelijkheid. Dit kan een gebrek aan affiniteit zijn met beide identiteiten (agender), een totale affiniteit met beide (bi-gender), een evenwichtige affiniteit met beide (androgyn), een affiniteit die van dag tot dag verandert (genderfluid), een gedeeltelijke affiniteit (demigender) of zelfs een affiniteit met het gehele genderspectrum tegelijkertijd (pangender).

Het kan een affiniteit zijn met bepaalde aspecten van een gender, maar niet met andere aspecten. Bijvoorbeeld, een demigirl kan iemand zijn die bij de geboorte als vrouwelijk is geïdentificeerd, maar slechts een gedeeltelijke verbinding voelt met vrouwzijn en vrouwelijkheid, of het kan een persoon zijn die bij de geboorte mannelijk is geïdentificeerd, maar hormoontherapie volgt om fysieke dysforie te verlichten, en een vrouwelijk fenotype heeft, maar geen sterke verbinding voelt met de sociale aspecten van vrouwelijkheid.

In algemene termen zal dit boek gender beschrijven in de zin van binaire identiteiten (mannelijk/vrouwelijk) versus non-binaire identiteiten, maar dit is puur voor de eenvoud van het schrijven. Weet alsjeblieft dat de diepte van de genderbeleving en -expressie veel, veel complexer is dan deze eenvoudige indeling.