How Hormones Work

Όπως περιγράψαμε στην ενότητα Αιτίες της Δυσφορίας Φύλου, το DNA κάθε ανθρώπου περιέχει τις γενετικές οδηγίες τόσο για ένα ανδρικό όσο και για ένα γυναικείο σώμα, και το σύνολο των οδηγιών που χρησιμοποιείται ελέγχεται από τις ορμόνες που παράγουν οι γονάδες του. Αυτή η διαφοροποίηση συμβαίνει εξ ολοκλήρου με βάση το αν τυχαίνει να έχει ένα γονίδιο SRY το οποίο, μεταξύ της έκτης και της όγδοης εβδομάδας της κύησης, πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση που παράγει όρχεις αντί για ωοθήκες. Από εκείνο το σημείο και μετά, κάθε σεξουαλικό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου σώματος (πρωτογενές και δευτερογενές) είναι αποτέλεσμα των ορμονών που παράγουν αυτές οι γονάδες.

Αν παράγουν οιστρογόνα (κυρίως οιστραδιόλη), τα γεννητικά όργανα λαμβάνουν το σχήμα αιδοίου, κόλπου και μήτρας. Αν παράγουν ανδρογόνα (κυρίως τεστοστερόνη), τα γεννητικά όργανα λαμβάνουν το σχήμα πέους και οσχέου, μετατοπίζοντας τους παραουρηθρικούς αδένες προς τα κάτω και μετατρέποντάς τους σε προστάτη. Η διαφοροποίηση τελειώνει εδώ μέχρι την έναρξη της εφηβείας, εννέα με δέκα χρόνια αργότερα, και όλοι γνωρίζουμε τι κάνει η εφηβεία.

Πώς λειτουργεί αυτό; Γιατί τα κύτταρα διαφοροποιούνται έτσι; Πριν μπορέσουμε να το εξηγήσουμε αυτό, θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε την έννοια ενός υποδοχέα.

Υποδοχείς Ορμονών

Με απλά λόγια, οι υποδοχείς είναι σαν την κλειδαριά της μίζας του αυτοκινήτου (έχουν και τα καινούργια αυτοκίνητα τέτοιες κλειδαριές;). Κάθε κύτταρο στο σώμα έχει ένα σύνολο κλειδαριών που ενεργοποιούν διαφορετικές λειτουργίες μέσα στο εν λόγω κύτταρο. Είναι σαν διακόπτες που στέλνουν σήμα στο κύτταρο να ενεργοποιήσει διαφορετικό μέρος του γενετικού κώδικα. Κάθε υποδοχέας μπορεί να δεχτεί μόνο ορισμένες χημικές ενώσεις, όπως μια κλειδαριά μπορεί να δεχτεί μονάχα συγκεκριμένα κλειδιά, και διαφορετικές χημικές ουσίες έχουν διαφορετικές δυνατότητες στο να γυρίζουν το κλειδί. Κάποιες μπορούν να εκκινήσουν πλήρως το υποθετικό αυτό αυτοκίνητο, ενώ άλλες μπορούν μόνο να κάνουν δυνατή τη χρήση μερικών συστημάτων του, όπως π.χ. το κλιματιστικό.

Η ικανότητα μιας χημικής ουσίας να «κουμπώσει» σε έναν υποδοχέα ονομάζεται σχετική δεσμευτική τάση (RBA), και μετριέται ως ποσοστό της πιθανότητας κουμπώματος μιας χημικής ουσίας σε έναν υποδοχέα σε σύγκριση με μια άλλη. Π.χ., αν η ορμόνη Β κουμπώνει σε έναν υποδοχέα μόνο 10% των φορών σε σχέση με την ορμόνη Α, τότε λέμε ότι έχει σχετική δεσμευτική τάση 10%. Ομοίως, η ικανότητα μιας χημικής ουσίας να ενεργοποιεί τον υποδοχέα ονομάζεται τρανς-ενεργοποίηση. Οι ενώσεις που κουμπώνουν σε έναν υποδοχείς αλλά δεν κάνουν τίποτα ονομάζονται ανταγωνιστές. Οι ενώσεις που μπορούν να τον ενεργοποιήσουν πλήρως ονομάζονται αγωνιστές. Οι ενώσεις που μπορούν να τους ενεργοποιήσουν μονάχα μερικώς ονομάζονται μερικοί αγωνιστές.

Οι ανταγωνιστές είναι σαν τους πορτιέρηδες στα κλαμπ. Στέκονται στην πόρτα και εμποδίζουν άλλους από το να περάσουν, αλλά δεν μπαίνουν οι ίδιοι στο κλαμπ. Οι περισσότεροι ανταγωνιστές αναφέρονται και ως αποκλειστές. Αυτοί διαφέρουν από τους αναστολείς, οι οποίοι είναι ενώσεις που επιβραδύνουν μια χημική αντίδραση, και από τους ενεργοποιητές, οι οποίοι επιταχύνουν μια χημική αντίδραση. Στους υποδοχείς, ένας αναστολέας μειώνει τη δυνατότητα τρανς-ενεργοποίησης του υποδοχέα, κάνοντάς τον να ανταποκρίνεται λιγότερο αποτελεσματικά σε πράγματα που συνδέονται με τον υποδοχέα, και ένας ενεργοποιητής αυξάνει την ικανότητα του υποδοχέα, κάνοντάς τον να ανταποκρίνεται ισχυρότερα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια ορμόνη μπορεί να λειτουργήσει ως αναστολέας ή ενεργοποιητής για μια άλλη ορμόνη, επιβραδύνοντας ή αυξάνοντας κάποια συμπεριφορά σε ένα κύτταρο. Για παράδειγμα, η προγεστερόνη αυξάνει την κυτταρική δραστηριότητα, καθιστώντας τα κύτταρα να αποκρίνονται αποτελεσματικότερα στα οιστρογόνα και τα ανδρογόνα, ενώ η τεστοστερόνη αυξάνει τη δυνατότητα τρανς-ενεργοποίησης των υποδοχέων ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα να χρειάζεται λιγότερη ντοπαμίνη στον εγκέφαλο για το ίδιο αποτέλεσμα.

Από Τι Αποτελούνται Οι Ορμόνες

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι ορμονών:

• Αυτές που φτιάχνονται από αμινοξέα, όπως η μελατονίνη (η οποία ελέγχει τον ύπνο) ή η θυροξίνη (η οποία ρυθμίζει τον μεταβολισμό)
• Αυτές που παράγονται από πεπτίδια όπως η οξυτοκίνη και η ινσουλίνη, οι οποίες είναι συσσωματώματα αμινοξέων.
• Αυτές που παράγονται από εικοσανοειδή, οι οποίες σχηματίζονται από λιπίδια και λιπαρά οξέα και επηρεάζουν κυρίως το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Οι στεροειδείς ορμόνες, οι οποίες είναι σηματοδοτικά μόρια που παράγονται από διάφορα εσωτερικά όργανα προκειμένου να μεταδίδουν μηνύματα σε άλλα όργανα του σώματος.

Για τους σκοπούς της φυλομετάβασης, η τελευταία κατηγορία είναι η πιο ενδιαφέρουσα, καθώς όλες οι ορμόνες που σχετίζονται με το φύλο είναι κατά βάση στεροειδείς. Οι στεροειδείς ορμόνες εμπίπτουν σε επτά κύριες κατηγορίες:

• Ανδρογόνα
• Οιστρογόνα
• Προγεσταγόνα
• Γλυκοκορτικοειδή
• Μεταλλοκορτικοειδή
• Νευροστεροειδή
• Αμινοστεροειδή

Οι πρώτες τρεις είναι αυτές που μας ενδιαφέρουν περισσότερο όσον αφορά την ορμονοθεραπεία. Σημείωση: Όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως από τον φαινότυπο, έχουν στο σώμα τους ορμόνες από τις τρεις αυτές κατηγορίες. Οι αναλογίες αυτών είναι αυτές που επηρεάζουν το σχήμα του σώματός τους.

Ανδρογόνα

Υπάρχουν σχεδόν δώδεκα διαφορετικά ανδρογόνα, αλλά αυτά που μας ενδιαφέρουν περισσότερο είναι η τεστοστερόνη και η διυδροτεστοστερόνη.

Η τεστοστερόνη είναι η κύρια αρρενοποιητική ορμόνη για το ανθρώπινο σώμα, και παράγεται στα επινεφρίδια, στους όρχεις, και στις ωοθήκες (όπου εν γένει μετατρέπεται αμέσως σε οιστρογόνα). Δίνει εντολή τόσο στα μυϊκά όσο και στα οστικά κύτταρα να αναπτυχθούν και, σε υψηλότερες συγκεντρώσεις, ενθαρρύνει τη μεγαλύτερη μυϊκή μάζα και την παχύτερη σκελετική δομή. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η τεστοστερόνη είναι κρίσιμη για την υγεία των οστών, καθώς επηρεάζει την κατανομή του ασβεστίου εντός της σκελετικής δομής. Έτσι, η σοβαρή μείωση της τεστοστερόνης μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση και εύθραυστα οστά. Η τεστοστερόνη παίζει ρόλο στη σεξουαλική επιθυμία, ενθαρρύνοντας τη σεξουαλική συμπεριφορά εντός του εγκεφαλικού φλοιού.

Η διυδροτεστοστερόνη (DHT), η οποία παράγεται μέσω της τεστοστερόνη στον προστάτη, το δέρμα και το ήπαρ, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ανδρικών γεννητικών οργάνων κατά την εφηβεία, προκαλώντας τυχαίες στύσεις καθώς και ανάπτυξη τριχοφυΐας στο πρόσωπο και το σώμα. Παραδόξως, η διυδροτεστοστερόνη είναι επίσης αυτή που προκαλεί την ανδρογενετική αλωπεκία, καθώς πνίγει την κυκλοφορία του αίματος στη ρίζα των μαλλιών στο πάνω μέρος του κεφαλιού (συγγνώμη, τρανς άντρες, είναι δίκοπο μαχαίρι). Η διυδροτεστοστερόνη συνδέεται με τους υποδοχείς ανδρογόνων δέκα φορές πιο ισχυρά από την τεστοστερόνη, και συνεπώς είναι κρίσιμο να την εξαλείψουμε στην περίπτωση της θηλυκής φυλομετάβασης.

Οιστρογόνα

Υπάρχουν τέσσερα οιστρογόνα: η οιστραδιόλη, η οιστρόνη, η οιστριόλη, και η οιστετρόλη. Οι τελευταίες δύο παράγονται κυρίως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και είναι σημαντικές για την υγεία του εμβρύου, αλλά δεν έχουν κάποια σημασία για τη φυλομετάβαση.

Η οιστραδιόλη είναι η κύρια θηλυκοποιητική ορμόνη, καθώς και η κύρια ορμόνη σηματοδότησης της ανάπτυξης των μαστικών αδένων (μαστικός ιστός). Ενθαρρύνει την εναπόθεση λίπους στους μηρούς, τους γοφούς, τα οπίσθια, το στήθος, και τα χέρια, ενώ αποθαρρύνει την εναπόθεση λίπους στην κοιλιά, δημιουργώντας μια πιο καμπυλωτή σιλουέτα. Η οιστραδιόλη προάγει επίσης την αύξησή παραγωγής κολλαγόνου, φέρνοντας ως αποτέλεσμα πιο απαλό δέρμα και πιο εύκαμπτους τένοντες και συνδέσμους.

Ο ρόλος της οιστρόνης στο σώμα αποτελεί ένα είδος αινίγματος στην ιατρική έρευνα, καθώς έχει σημαντικά χαμηλότερη σχετική δεσμευτική τάση σε σύγκριση με την οιστραδιόλη (0,6%) και πολύ χαμηλή δυνατότητα τρανς-ενεργοποίησης (4%). Η ορμόνη φαίνεται σαν να μην κάνει τίποτα πέρα από το να βρίσκεται σε κυκλοφορία στο αίμα. Ωστόσο, έχει μια μοναδική ικανότητα να μετατρέπεται από και σε οιστραδιόλη μέσω μιας ενζυμικής ομάδας που ονομάζεται 17β-υδροξυστεροειδικές δεϋδρογονάσες, κάτι που την κάνει ιδανική για να λειτουργεί ως «μπαταρία» οιστρογόνων στο σώμα.

Νέες έρευνες αρχίζουν να υποδηλώνουν ότι το σώμα ενδεχομένως να ρυθμίζει τα συνολικά επίπεδα οιστραδιόλης του απελευθερώνοντας HSD17B1 για να μετατρέψει την οιστραδιόλη σε οιστρόνη, και απελευθερώνοντας HSD17B2 για να μετατρέψει την οιστρόνη σε οιστραδιόλη, αλλά αυτή τη στιγμή οι έρευνες αυτές βρίσκονται σε πολύ πρώιμο στάδιο. Και τα δύο ένζυμα παράγονται στον μαστικό ιστό και ενδεχομένως να παίζουν ρόλο στην παρουσία κυκλικών συμπτωμάτων που μοιάζουν με τα συμπτώματα της περιόδου σε άτομα με οιστρογόνα, τα οποία όμως δεν έχουν ωοθήκες, όπως οι τρανς γυναίκες.

Προγεσταγόνα

Το κύριο προγεσταγόνο είναι η προγεστερόνη, η οποία παίζει πολλαπλούς ρόλους στο σώμα και έχει βρεθεί ότι είναι ένα σημαντικό συστατικό για τη θηλυκοποιητική ορμονοθεραπεία.

Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους που παίζει ο υποδοχέας προγεσταγόνων είναι στη ρύθμιση της λειτουργίας των γονάδων (ωοθήκες και όρχεις). Ο υποθάλαμος είναι γεμάτος με υποδοχείς προγεσταγόνων, και ανταποκρίνεται έντονα στην ενεργοποίησή τους, μειώνοντας την παραγωγή της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH), η οποία στη συνέχεια μειώνει την παραγωγή ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) από την υπόφυση.

Η LH είναι αυτή που δίνει εντολή στις ωοθήκες και τους όρχεις να παράγουν οιστρογόνα και ανδρογόνα. Η LH και η «αδελφή ορμόνη» της, η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) παίζουν κεντρικό ρόλο στην ωορρηξία, η οποία αποτελεί μια μεγάλη πηγή οιστρογόνων σε άτομα με ωοθήκες. Έτσι, συνθετικά προγεσταγόνα (συνθετικές χημικές ουσίες που κουμπώνουν στους υποδοχείς προγεσταγόνων) συχνά περιλαμβάνονται στα αντισυλληπτικά φάρμακα για να αποτρέψουν την ωορρηξία. Στα άτομα με όρχεις, τα προγεσταγόνα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την παρεμπόδιση της παραγωγής τεστοστερόνης.

Ένας άλλος τύπος κυττάρου που είναι γεμάτος υποδοχείς προγεστερόνης είναι ο μαστικός ιστός. Η προγεστερόνη παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και ωρίμανση των γαλακτοφόρων πόρων εντός του μαστικού ιστού. Ενώ μετά βίας έχουν διεξαχθεί επίσημες έρευνες σχετικά με την επίδραση της προγεστερόνης στην ανάπτυξη του μαστικού ιστού, έχει παρατηρηθεί ευρέως στην τρανσθηλυκή κοινότητα ότι η προγεστερόνη έχει προσφέρει σημαντικές βελτιώσεις στην πληρότητα των μαστών. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η προγεστερόνη αυξάνει τη ροή του αίματος στον μαστικό ιστό και ενθαρρύνει τις εναποθέσεις λίπους στο στήθος, δύο παράγοντες που αυξάνουν το μέγεθος του μαστού.

Επιπλέον, η προγεστερόνη προάγει έμμεσα τον καλύτερο ύπνο, βελτιώνει την καρδιαγγειακή υγεία, αυξάνει την κετογένεση (μείωση των τριγλυκεριδίων), αυξάνει τη μεταβολική λειτουργία, μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού.

Μεταλλοκορτικοειδή

Τα μεταλλοκορτικοειδή δεν παίζουν κάποιο ρόλο στη φυλομετάβαση, αλλά αξίζει να αναφερθούν λόγω μιας συγκεκριμένης ορμόνης: της αλδοστερόνης.

Η αλδοστερόνη είναι αυτή που δίνει εντολή στα νεφρά να σταματήσουν την εξαγωγή νερού από την κυκλοφορία του αίματος. Παράγεται από τα επινεφρίδια για να ρυθμίζει την ενυδάτωση του σώματος. Γιατί είναι αυτό σημαντικό;

Επειδή ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται πολύ συχνά στην τρανσθηλυκή ορμονοθεραπεία είναι ένας εξαιρετικά ισχυρός ανταγωνιστής της αλδοστερόνης: η σπιρονολακτόνη. Η σπιρονολακτόνη συνδέεται με τους υποδοχείς μεταλλοκορτικοειδών ισχυρότερα από την αλδοστερόνη, αλλά δεν ενεργοποιεί τον υποδοχέα. Απλώς τον φράζει, εμποδίζοντας τα νεφρά να λάβουν το σήμα για να σταματήσουν την εξαγωγή νερού.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σπιρονολακτόνη κάνει τους ανθρώπους να ουρούν τόσο συχνά.